Bài viết này giới thiệu một số nguồn sáng và cách cơ bản để bố trí nguồn sáng trong các ứng dụng thực tế ở studio truyền hình hiện nay.
Ánh sáng trong Studio (1)
2.    Phông cảnh tĩnh.
Thực ra, không có qui luật rõ ràng trong bố trí ánh sáng truyền hình, và việc bố trí chiếu sáng thường được xác định theo yêu cầu của nội dung và quan điểm của đạo diễn ánh sáng. Phần sau giới thiệu một số bố trí ánh sáng trong một số tình huống cơ bản.

     Đối diện camera.
Hình 1 trình bày bố trí ánh sáng cho một người ngồi. Trong bố trí này, A là đèn chính (modelling hoặc keylight), thường là đèn định hướng fresnel (fresnel spotlight). Chùm sáng của đèn có thể điều khiển nhờ các barn door để tránh hắt sáng về phía sau. Đèn này thường đặt bên cạnh camera. Vùng bóng tối của của gương mặt sẽ lớn hơn khi keylight được nâng lên cao, hoặc góc ngang gia tăng. Khi đó, bóng của mũi sẽ không kéo dài, và hốc mắt sẽ không quá tối. Vị trí của keylight sẽ được lựa chọn theo trạng thái tròn và sâu của gương mặt, thường là từ góc ngang 0-300 đến camera.

B là fill light và là nguồn mềm. Nó được đặc bên cạnh camera, phía đối (so với đèn A với camera là trung tâm) và ở vị trí gần nhất có thể, có độ cao ngang ống kính camera. Nó có một số chức năng: điều khiển độ sâu của bóng tạo bởi keylight phía trước của mặt, cổ và áo quần; có vai trò như eye light đảm bảo khi người ngồi nhìn xuống ánh sáng vẫn cho phép nhìn rõ mắt; nếu có đường không phẳng hoặc nếp nhăn thì ánh sáng này sẽ giảm thiểu được chúng.

C là nguồn mềm nhưng khác với fill light, nó điều khiển bóng từ đèn chính ở một bên gương mặt. Nó được đặt ở chiều cao ngang mắt, và vị trí 900 so với camera vì thế không tạo ra bóng của mũi.

D là đèn blacklight, là đèn fresnel spot treo trên đỉnh, ở backing (phần phông nền phía sau) chiếu trực tiếp vào phía sau người ngồi. Nó cho ánh sáng nổi bật trên tóc nhìn từ vị trí camera và thêm độ sâu cho bờ vai. Barn door hoặc flag sẽ được điều chỉnh để ánh sáng không chiếu trực tiếp vào ống kính camera. Đôi khi không gian studio bị giới hạn nhưng đối tượng (người ngồi) không được đặt quá gần với backing, điều này sẽ gia tăng góc của backlight và làm phông nền trở nên sắc nét, giảm linh động. Góc lý tưởng của backlight là 30-400.

Một biến thể của việc chỉ dùng một đèn backlight là dùng hai backlight. Hai đèn định hướng (E và F) ở phía sau gắn phía trên đầu của người ngồi với góc ngang xấp xỉ 400 so với trục. Việc chiếu sáng giờ nổi bật, rõ ràng hơn trên cả hai phía của mặt như: tóc, hai má, đường viền của hàm dưới. Thay vì tạo sáng nổi bật, bóng được sử dụng để tạo chiều thứ ba với đèn C không sử dụng, đèn E chiếu sáng phần tối của gương mặt mà đèn keylight không chiếu được, hiệu quả sẽ mạnh hơn ở phía này của gương mặt. Hai đèn backlight đồng sử dụng thường được ứng dụng trong các sản phẩm giải trí cần nhiều hiệu ứng hơn.

Đèn G dùng để chiếu ánh sáng cho backing. Tuy nhiên backing được chiếu sáng phụ thuộc vào màu, độ chói và texture. Một số đề xuất trước đây hạn chế đèn keylight chiếu sáng backing bằng các barn door, và chiếu sáng riêng cho backing. Theo cách này, việc điều khiển chiếu sáng backing độc lập với đèn chính. Để có thể điều khiển tách biệt quá trình cài đặt ánh sáng, mỗi nguồn sáng chỉ đảm nhận một chức năng.

Khi tất cả các đèn được cài đặt, chúng phải được cân bằng, nghĩa là độ chói cuối cùng của đèn sẽ được xác định bởi bàn điều khiển ánh sáng. Trước tiên, đèn chính được điều chỉnh để thu được đầy đủ các chi tiết quan trọng trên camera. Các đèn fill light B và C phải được sử dụng thận trọng, với mức sáng quá cao sẽ phá hủy mô hình đã chọn cho keylight. Đèn backlight và các phông nền được lựa chọn dựa theo loại chương trình được làm, và được điều chỉnh phù hợp với phong cách của chương trình. Monitor hình ảnh sẽ giúp kiểm tra nếu có dấu hiệu sai màu không như mong muốn do điều chỉnh dimmer vượt quá yêu cầu cho một nguồn sáng. Điều này thường xảy ra với đèn fill light, khi chỉ yêu cầu một mức sáng nhỏ. Nếu cần thiết một đèn công suất nhỏ hơn được sử dụng, hoặc ánh sáng phải được giảm bởi bộ lọc như neutral density filter.

Khi quan tâm đến phông cảnh tĩnh chỉ gồm một camera, các đèn gắn sàn có thể dùng bất ở cứ nơi nào vì cơ động, dễ điều chỉnh cho phù hợp. Khi có nhiều camera được sử dụng, các đèn sàn khó bố trí hơn vì chúng cản trở sự di chuyển của camera và có thể gây lóe sáng ống kính. Khi đó, việc sử dụng các đèn treo sẽ thuận lợi, tuy nhiên khi đó khoảng cách chiếu sáng gia tăng đến 4-5 mét, nên sẽ cần có công suất chiếu sáng cao hơn.

     Phỏng vấn giữa hai người.
Ánh sáng dùng cho phỏng vấn 2 người minh họa trong hình 2. Camera 1 và 3 ở vị trí gần với người tham gia trong khi camera 2 lấy cảnh shot của 2 người. Hai đèn định hướng A và B mỗi cái có hai chức năng: là đèn blacklight của người gần nhất và là đèn keylight đối với người còn lại. Các barn door được điều chỉnh để tránh hắt sáng về phía sau. Các nguồn mềm C, D, E là fill light, và phông nền được chiếu sáng với đèn định hướng F, G, H, và J.

Mặc dầu, cách bố trí này nhanh nhưng có hai khuyết điểm. Ánh sáng của A và B được điều chỉnh là nguồn chiếu sáng chính trên mặt và điều này có thể dẫn đến quá nhiều ánh sáng phía sau của một hoặc cả hai người tham gia. Vấn đề này có thể giảm được bằng cách dùng vật liệu gọi là ‘jelly’ ở nửa dưới của mỗi spotlight nhằm làm suy giảm độ chói của chỉ phần backlight. Vấn đề khác xảy ra là nếu chọn vị trí của A và B để tối ưu cho backlight có thể dẫn đến không đạt được góc chiếu tốt cho keylight. Những vấn đề này được khắc phục bằng cách cài đặt các blacklight riêng, như các đèn K và L trình bày trong hình 3.

Các đèn backlight này được đặt tại các vị trí lý tưởng, chiếu trực tiếp trên đường thẳng nối với ống kính mỗi camera, và barn door được điều chỉnh để ánh sáng chỉ chiếu vào phía sau của người tham gia. Các đèn keylight A và B có thể di chuyển đến vị trí phía trước và cho bóng của mũi nhỏ hơn. Các barn door của chúng được điều chỉnh để chỉ chiếu sáng trên mặt, không chiếu phía sau của đầu hoặc phần phía sau. Cách bố trí các đèn có thể được điều chỉnh để thích ứng với những trường hợp khi có nhiều người tham gia (ví dụ: có hai nhóm đối diện với nhau). Đèn keylight phải chiếu sáng đủ rộng để bao phủ mỗi bên và các đèn backlight có thể thêm vào khi cần thiết.

 Phỏng vấn giữa ba người.
Bố trí đèn cho phỏng vấn 3 người với 1 người ở vị trí trung tâm, thường là người giới thiệu và kết thúc chương trình (lấy hình trên camera 2) được minh họa trong hình 4.

Camera 1 ghi hình người được phỏng vấn bên phải và camera 2 ghi hình người còn lại. Camera 1 và 3 cũng dùng để lấy cảnh shot của người ở giữa khi quay sang hỏi hai người còn lại. Vấn đề khó là đảm bảo ánh sáng cho vị trí trung tâm này. Nếu sử dụng bố trí đèn như trong hình 4, kết quả là hơi thiếu sáng khi nhìn từ camera 2 trong khi cả hai phía của mặt được chiếu sáng chói do ánh sáng từ đèn A và B, nhưng mắt và phần trước tối (hình ảnh không cân bằng về ánh sáng). Vị trí này phải được chiếu sáng riêng. Hai đèn keylight A và B phải được điều chỉnh barn door để chỉ chiếu sáng trên mặt của người được phỏng vấn, không chiếu sáng vị trí trung trung tâm.

Kinh nghiệm, khi bố trí các đèn keylight thường có khuynh hướng lắp đặt về phía trước chủ thể (người tham gia phỏng vấn) nhiều hơn. Tuy nhiên, nếu các đèn keylight đặt thiên về phía trước lại không phù hợp khi dùng các cần thu tiếng vì những cần thu này có thể tạo bóng không mong muốn. Đèn định hướng M được lắp đặt trước camera trung tâm đóng vai trò đèn keylight cho vị trí trung tâm, các barn door được điều chỉnh để chỉ chiếu sáng cho vị trí này. Hai đèn blacklight (N và P) được sử dụng để tạo các hiệu ứng tích cực từ tất cả các vị trí camera.

Khoảng cách giữa vị trí trung tâm và người được phỏng vấn phải đủ để bố trí đèn thỏa mãn yêu cầu về ánh sáng. Trong thực tế, một số game đố có hình thức như phỏng vấn 3 người nhưng có khoảng cách lớn hơn. Thay vì hai người được phỏng vấn là hai đội chơi và người điều khiển trò chơi ở vị trí trung tâm. Về nguyên lý, ánh sáng cũng được bố trí như đã trình bày ở trên nhưng phải điều chỉnh lại cho phù hợp với từng tình huống.